Op 31 maart kwamen zo’n 60 deelnemers bij elkaar voor de startbijeenkomst van Boeren voor Biobased Bouwen. Hiermee is een eerste stap gezet op weg naar een ketensamenwerking van plant tot pand in de Regio Stedendriehoek. De bijeenkomst vond plaats in de raadszaal van gemeente Voorst. En dat was niet toevallig: het gemeentehuis heeft de grootste kalkhennepgevel van Nederland, een doorbraak op het gebied van biobased bouwen. Nadat wethouder Rosmarijn Boender iedereen welkom had geheten, gaf zij een toelichting op het ontwerp van de locatie, die past bij de duurzame ambities van Voorst. Daarnaast benadrukte ze dat brede samenwerking binnen de keten erg waardevol is en goed aansluit bij de opgave van terugdringen van de CO2-footprint van de bouw.
Boeren voor Biobased Bouwen is een van de landelijke projecten die begeleid worden door Building Balance. Ketenregisseur Jasper van den Munckhof nam de deelnemers mee in de wijze waarop Building Balance landelijk helpt om de transitie naar een circulaire en biobased (bouw)economie te versnellen. Biobased bouwmaterialen, gemaakt in Nederlandse ketens, hebben de potentie om op grote schaal bij te dragen aan de Nederlandse economie, de doelstellingen van het Klimaatakkoord en de opgaven van het Grondstoffenakkoord. Jasper liet zien hoe het proces verloopt: van de teelt van diverse agrobased grondstoffen tot aan de productie van biobased bouwmaterialen, die afgenomen worden door bouwers voor het realiseren van de grote woonopgave in Nederland.
De keten
Daarna kwamen deelnemers uit de keten aan het woord. Adriaan Smeek, programmamanager bij Waterschap Vallei en Veluwe, vertelde als initiatienemer van het project in Regio Stedendriehoek het belang van Boeren voor Biobased Bouwen vanuit het thema water. Een maakbare waterhuishouding is eigenlijk niet meer houdbaar. Het telen van gewassen zorgt voor een natuurlijke waterhuishouding omdat de gewassen zorgvuldig bij de bodemsoort worden uitgezocht. Zo ontstaat er een positieve bijdrage aan een goed water- en bodemsysteem.
Dit sloot aan bij de wijze waarop ook Sjoerd Elgersma, directeur van Hofmeijer Voorst, naar de transitie kijkt. Hij is al langere tijd bezig met dit thema omdat tussen zijn klanten zich stoppende veehouders bevinden. Dit betekent dat zijn machines stil komen te staan en hij ook zelf nadenkt hoe hij onderdeel van de transitie kan zijn. Hij combineerde de maatschappelijk opgave van de landschapstransitie met zijn eigen werkzaamheden en richt zich op het telen van gewassen. En met succes: al dit voorjaar wordt er gestart met het inzaaien van 60 hectare hennep, met diverse boeren op meerdere locaties in de regio.
Vanuit de bouw gaf Johan Riezebos, directeur bij Ter Steege Advies & Innovatie en onderzoeker-docent bij Saxion, dat het voor een bouwer best nog een uitdaging is om biobased te bouwen. We moeten wel de juiste dingen blijven doen, en daar is volgens hem nog wat onderzoek voor nodig. Ook gaf hij aan dat de huidige tussenstappen in het proces de prijs nog onnodig opdrijven. Een oplossing hiervoor is volgens hem een integrale aanpak. En dan regionaal, zodat het ondernemerschap verder kan worden gebracht. Ook regelgeving en bijvoorbeeld de toevoeging van brandvertragers maakt dat biobased bouwen nog wel wat uitdagingen kent. Oplosbaar, maar wel van belang om hier aandacht voor te hebben. En dat kost tijd. Vanuit de zaal werd hierop gereageerd door Patrick Schreven, directeur van ECO+BOUW. Hij gaf aan dat hij inmiddels 10 jaar volledig biobased bouwt en dat we daarmee kunnen concluderen dat het geen experiment of pilot meer is. Hierover gingen beide bouwers na het plenaire deel in gesprek om hun zienswijzen uit te wisselen.
Ter afsluiting gaf Vincent Buitenhuis, directeur-bestuurder van woningcorporatie Veluwonen, de deelnemers een persoonlijke boodschap mee. Hij gaf aan: maak het persoonlijk! Biedt in de transitie ruimte voor ieders belang. Dat is niet eenvoudig, dat vraagt inspanning van iedereen. We moeten zoeken naar wat ons bindt en drijft. Woningen voor huurders moeten lang mee kunnen, gezond en comfortabel en betaalbaar zijn. Een eigen thuis. Hoe mooi zou het zijn als je de cirkel dan ook daar zou kunnen laten beginnen.
Tijd voor actie
Daarna gingen de deelnemers in groepen uit elkaar. In diverse rondes ging men met elkaar in gesprek om te verkennen hoe een ketensamenwerking van plant tot pand in regio Stedendriehoek gevormd kan worden. Hierbij werd gekeken naar factoren die van invloed zijn, zoals wat is er al, wat kun je zelf bijdragen en wie en wat is er nog nodig. Tijdens de werksessie werd een ding gelijk duidelijk: biobased bouwen is meer dan doel op zich. In het uitgebreide scala van maatschappelijke opgaven kun je biobased bouwen heel goed zien als middel om tot de juiste oplossing te komen. Dit betekent dan ook dat het thema integraal opgepakt zou moeten worden binnen de overheden.
Ook werd duidelijk dat het belangrijk is om de regie in eigen handen te houden om een eerlijk speelveld te kunnen bieden. Momenteel klopt de verhouding van vergoedingen van teler tot het eindproduct niet. Het is belangrijk om dit te veranderen. Maar hoe komen we tot een vicieuze cirkel waarin iedereen zich gewaarde voelt en wordt?
Communiceren
Communicatie kan helpen om de keten voor biobased bouwen meer centraal te laten staan in meerdere opgaven. Hiermee kunnen ook meerdere transities tegelijk worden gestimuleerd en dat helpt bij het doorbreken van oud denken. Belangrijk hierbij is wel dat het een doorlopend proces is. We creëren nieuwe producten en markt. Provincies en gemeente kunnen ruimte bieden om hiermee aan de slag te gaan. Wat is de meerwaarde van biobased bouwen, draag uit waarom je het anders wil doen.
Verder werd er volop gediscussieerd hoe er versnelling kan ontstaan om tot een volhoudbare keten te komen. Hierbij kwamen thema’s als subsidies voor de onrendabele top, andere wijzen van aanbesteden en goede kennisdeling aan de orde. Niet altijd was ieder het met elkaar eens over de invulling of uitvoering, maar het mooie ervan was wel dat inzichten werden gedeeld en we toch weer een stap dichter bij elkaar kwamen. Dat was passend, want ook vertrouwen werd benoemd als voorwaarde voor een goede ketensamenwerking. De bijeenkomst leverde heel wat stof op tot nadenken. Maar een ding is zeker: we gaan een keten starten met veel energie van diverse partijen. De eerste stap is gezet, op naar meer!
De volgende bijeenkomst vindt plaats op maandag 17 april in Apeldoorn: dan gaan we binnen de doelgroepen boeren, verwerkers en bouwers aan de slag met het slechten van de eerste belemmeringen en het uitwerken van de kansen.
